qebaTa qeba ,,qebaÁs’’ gamo
vfiqrob dRes ukve TiTqmis yvelas mier gaziarebul-aRiarebuli azria is, rom ,,RmerTi yvelgan da yvelaferSia’’ da ufro metic, ,,WeSmaritebaa TviTon RmerTi’’. aqedan ki, nebismierisnafiqral-naazrevSic WeSmaritebaa davanebuli, magram Tu igi dRes umravlesobis TvalTagan ,,damarxul ars’’, misi danaxva mxolod Sesabamisi xedvis kuTxidan ganWvretiTaa SesaZlebeli; xom gvmoZRvravda da gvmoZRvravs kidec biblia ,,imTavidanve’’_,,xolo ararai ars dafaruli, romeli ar gamocxadnes da damaluli, romeli ara sacnaur iyoso’’. . .
hoda, Tuki avtoris mier warmoCinebuli xedvis kuTxiT ganWvritavT mis mier Cvens winaSe warmodgenil sagans, romelsac ,,qarTuli ena da damwerloba’’ hqvia ,,saxelad’’ (saxeli xom igive, ,,saxe eli’’ anu ,,RmerTis saxe’’_RvTiuri saxierebis gamovlinebis erTerTi hipostazia), _ Cvens mier danaxulisagan gamowveuli aRtaceba Cvendauneburad wamogvacdeninebs, _ ,,odesRac marTlac didi yofila saqarTvelo’’, didi, am sityvis absoluturi mniSvnelobiT!
da me moxaruli var imisa, rom roca odesRac, ,,ese enai Semkuli da kurTxeuli saxeliTa uflisaiTa’’, dRes ki ,,mdabali da dawunebuli’’ ,,moelis’’ ,,meored moslvasa misisasa sawamebelad, raiTa yovelsa enasa RmerTman amxilos amiT eniTa’’, iSviaTad, magram mainc kvlavac moiZebnebian WeSmariti ,,maqebar-madidebelni qarTulisa enisai’’, igiv, ,,qarTuli erisa da qveynisai’’ da maT Sorisaa batoni farnaozic. imedi maqvs, rom misi am winamdebare naSromis publikaciis Sedegi ueWvelad iqneba is, ra Sedegsac qristes mosvlamde me-4 me-3 saukuneSi miaRwia avtorisa da Cvenma erToblivma ubrwyinvalesma winaparma mefe farnavazma, man xom ,,ganavrco ena qarTuli, da arRara izraxeboda sxua ena qarTlsa Sina Tvinier qarTulisa’’.
vfiqrob, ,,qarTul enas’’ dResac igive sWirdeba, radgan dRes ukve uamravi dokumenturi masaliT da TviT avtoris mier aq warmodgeniliTac mtkicdeba, rom erT dros saqarTvelos-sruliad dedamiwa warmoadgenda da ganasaxierebda da Sesabamisad, sityva ,,qarTulis’’ mniSvnelobac ara esoden ,,damdablebuli’’ iyo, aramed gacilebiT ufro farTo da zogadsakacobrio.
mjeravs, batoni farnaozis msgavsi moRvaweebi marTlac daubruneben mas ,,odindel’’ didebas, amiT ufro maSin, roca misi ,,meored mosvlis Jamic karzea momdgari’’!
vladimer CubiniZe
13-15.05.99
r e c e n z i a
pativcemul farnaoz kobiaSvilis naSromze ,,qarTul enaSi damarxul saidumloebaTa anbanuri wili”.
qarTul enaSi damarxul saidumloebaTa amoxsnis interesi yvela saukuneSi didia da am mxriv arc me-20 saukuneaGgamonaklisi.
mkvlevar farnaoz kobiaSvilis mier warmodgenili naSromi, romlis moculoba ( ) gverds aRemateba, friad sayuradRebo da mravlis mTqmelia. misi uaRresad gulmodgine kvleva-Zieba da angariSgasawevi daskvnebi eyrdnoba biblias, Zvel qarTul mwerlobas, msoflios cnobil arqeologTa da am dargSi saxelganTqmul mkvlevarTa namuSevrebis analizs. swori logikiT da maTematikuri msjelobiT yvela ganxiluli sakiTxis mimarT gamoaqvs saTanado daskvnebi.
STambeWdavia isic, rom avtori am Zvirfas naSroms uZRvnis didi qarTveli mamuliSvilis, egrisis mTavris qujis naTel xsovnas.
avtori sagangebo msjelobis sagnad xdis ,,qebaÁ,,-s Semdeg sityvebs: ,,yoveli saidumloÁ amasa enasa Sina damarxul ars,, . kiTxvaze Tu ratom gaxda saidumlod qarTuli ena, mkvlevari pasuxobs:
_ pasuxi erTia, qarTul enaSi Cadebuli saidumlo anu samyaros ganviTarebis kanonzomiereba dasabamidan Semdgom mosvlamde imdenad didi moculobisaa, rom maTi weriTi saxiT gadmocema aseulobiT toms gadaaWarbebda. qarTvelma erma ki yovelive es mrgvlovani anbanis saxiT erT sawer Tabax furcelzed dagvitova.
ukeT Tqma SeuZlebelia, naSromi dawerilia WeSmariti mamuliSvilis TvalsawieriT, erovnuli TviTSegnebisa da erovnuli siamayis amaRlebuli grZnobiT, keTilmorwmune marTmadideblis TvalTaxedviT. logikuri msjelobiTa da zusti maTematikuri gaangariSebiT gamoyvanili misi dasvnebi friad yuradsaRebi da angariSgasawevia. naSromis stamburi wesiT gamocema metad sasargebloa, aucilebel da saSur saqmed mimaCnia.
istoriis mecnierebaTa doqtori, profesori akaki maTiaSvili
17 07 99
,,qarTul enaSi damarxulÁ_dafaruli saidumlos gaxsna, yvela qarTvelis interess warmoadgens. amdenad baton farnaoz kobiaSvilis naSromi friad sayuradRebo da dasafasebelia. misi xedva zebunebrivia. igi erToblivad ganixilavs RmerTis _ samebis da samyaros urTierT kavSirs, e.i. mizezs da adamianis qmedebas. mis mier moyvanili arsebuli faqtobrivi masalebis analiziT da maTematikuri msjelobiT gaxsnilia mravali damarxul-dafaruli saidumlo: sityva ,,RmerTi,,-s (aRma erTi-s) gaSifvriT vgebulobT, rom qarTveli eri dasabamidan aRiarebda ,, aRma erT uxilav Zalas,, aseve gaxsnili aqvs: ,,adami,, ,,a,, da ,,mi,, ,,eva,, piramida ( pi-ra-mi da . . .) ,,ricxvi kacisa da ricxvi mxecisa esaa ricxvi eqvsas samocdaeqvsi, bibliuri 30 vercxli da sxva. . .
batoni farnaozi Rrma analiziT akeTebs daskvnas, rom qarTul anbanSi Cadebuli da dafarulia _ adamianis sazogadoebis ganviTarebis kanonzomiereba dasabamidan dasasrulamde. qarTuli anbanis msgavsad piTagorelebs gamoaqvT daskvna, rom ,,ricxvi warmoadgens sagnis mistikur arsebas, rom maTematikuri abstraqcia saidumlod xelmZRvanelobs _ marTavs samyaros, masSi dalagebulia yvelaferi gansazRvruli TanmimdevrobiT,, .
baton farnaozs vicnob 1996 wlidan, Cems Tvalwin gadioda misi sagazeTo statiebi, kiTxulobda leqciebs, amaTgan zogierTi sakiTxi naSromSi ar aris Setanili magaliTad: Sesabamis asoniSanTa dawyvilebiT Rebulobda saZiebeli asoniSnis rigs, ricxviTi mniSvnelobas da grafikul saxesac, ,,Tevzis da frinvelis,, ganmarteba (mTeb zis), ratom aris pianinos sruli klaviatura _ 88 klaviSiani, martyofis sami gora _ sami piramida.
naSromis mitana farTo sazogadoebamde mimaCnia erovnulsaqmed.
gazeT ,,ai ia taZari TvalTai,,_s redaqtori
lia zaqareiSvili
,qebaÁ da didebaÁ qarTulisa enisaÁ,,_s oTxi dedani xelnaweri teqsti arsebobs:
sin 34 (sinuri)–is fragmenti, amJamad daculia ruseTis erovnuli biblioTekis berZnul xelnawerTa koleqciaSi Gr.\/ | | , 6r. me-10 s-is Sua wlebi iovane-zosimes avtografi.
sin 38, 144 r, 979 w. iovane-zosimes avtografi.sin 32-57-33, 275r, 864 w. (,,qebaÁs’’ teqsti xelnawerSi CarTulia 981 wels iovane-zosimes mier).
sin 6,223 v, 981-983 wlebi . . . gadamweri ucnobia.
qebaÁ qarTulisa enisaÁ
damarxul ars enaÁ qarTuli
dRedmde meored moslvisa misisa
sawamebelad r-a y-lsa enasa R-n
amxilos amiT eniTa da ese enaÁ mZi-
nare ars dResamomde da saxarebasa
Sina amas enasa lazare hrqÂan. =
da axalman nino moaqcia da hele-
ne dedofalman ese arian orni dani
v-a mariam da marTaÁ
da megobrobaÁ amisTÂs Tq-a v-d
y-li saidumloÁ amas enasa S-a
damarxul ars: da oTxisa dRisa
mk-dari amisTÂs Tq-a daviT ww-ylmn
r- weli aTasi v-a erTi dRÀ
da saxarebasa Sina qarTulsa
Tavsa x- maTÀssa, werili zis
r-l asoÁ ars da ityÂs y-lad
oTx aTassa maragsa: da ese ars
oTxi dRÀ da oTxisa dRisa mkudari
amisTÂs mis Tanave dafluli
sik-diliTa naTlisRebisa misisaÁTa
da ese enaÁ, Semkuli da k-xli
saxeliTa o-isÁTa mdabali da
dawuneb-li moelis dResa mas
meored moslvasa o-isasa da saswa
ulad ese aqus oTxmeoc da aToTx
meti weli umetÀs sxuTa enaTa
q-es mosl-iTg-n v-e dRemmmde da ese
y-li r-li weril ars mowamed warmo
giTxar asi ese weli anbanisaÁ. * l-cyT a-n *
sx-liTa R-ÁTa
qeb-Á da d-bÁ qarTulisa enis-Á
damarxul ars ena=Á qarTuli
dRedmde meored moslvisa misisa
sawameblad r-a y-lsa enasa R-Tman
amxilos amiT eniTa da ese enaÁ
mZinarÀ ars dResamomde:
da saxarebasa Sina amas enasa lazarÀ
[h]qÂan: da axalman nino moaqcia
[da] helene dedofalman: ese ari
an orni dani v-a mariam da marTaÁ
da megobrobaÁ amisTÂs Tq-a v-d
y-li saidumloÁ amas enasa Sina
damarxu ars: da oTxisa dRisa mku
dari amisTÂs Tq-a daviT w-wyelman
r- weli aTasi v-a erTi dRÀ
da sax-rbasa Sina qarTulsa Tavsa
x- maTÀssa werili zis r-l asoÁ ars
da ityÂs y-lad oTx aTassa maragsa:
da ese ars oTxi dRÀ da oTxisa dRisa
mkudari. amisTÂs mis Tanave dafl
uli sik-diliTa naTlisRebisa misisaÁTa
da ese enaÁ Semkuli da k-xeuli saxeli
Ta o-isaÁTa mdabali da dawune
buli moelis dResa mas meored mos
lvasa o-isasa da saswaulad
ese aqus oTxmeoc da aToTxmeti
weli umetÀs sxuaTa enaTa q-es
moslviTgan v-e dResamomde:
da ese y-li r-li weril ars mowamed war
mogiTxar asi ese weli anbanisaÁ.
l-cyT w-no R-isno l-cyT: * a-n *
sx-liTa R-ÁTa
qebaÁ da d-bÁ qarT-lisa enisaÁ
damarxul ars ena=Á qarTuli
dRedmde meored moslvisa misisa
sawameblad: r-a y-lsa enasa R-Tmn
amxilos amiT eniTa: da ese enaÁ
mZinarÀ ars dResamomde da saxare
basa Sina amas enasa lazare hqÂan
da axalman nino moaqcia da hÀle
ne dedofalman ese arian orni dani
v-a mariam da marTaÁ: da megobro
baÁ amisTÂs Tq-a v-d y-li saidÂml-oÁ
amas enasa Sina damarxul ars
da oTxisa dRisa mkdari amisTÂs
Tq-a daviT w-wylmn r- weli aTasi
v-a erTi dRÀ da saxar-basa Sina qar
Tulsa Tavsa x- maTÀssa werili zis
r-l asoÁ ars da ityÂs y-lad oTx aTassa
maragsa: da ese ars oTxi dRÀ: da oT
xisa dRisa mk-dari amisTÂs mis Tanve
dafluli sik-diliTa naTlisRebisa misisaÁTa:
da ese enaÁ Semkuli da kurTx-li
saxeliTa o-isaÁTa mdabali da dawu
nebuli moelis dResa mas meored moslvasa
o-isasa da sasw-lad ese aqus oTxmeoc
da aToTxmeti weli umetÀs sxuaTa ena
Ta q-es moslviTgan v-e dResamomde
da ese y-li r-li weril ars mowamed war
mogiTxar asi ese weli anbanisaÁ.
l-cyT w-no R-Tisno l-cyT. * q-e S-e mC-kli amisi i-ne a-n *
qarToÂlisa enisaÂTs
damarxul ars enaÁ qarTuli dRedmde meor-
ed moslvisa misisa sawameblad r-a y-lsa
enasa R-n amxilos amiT eniTa da ese enaÁ m
Zinare ars dResamomde da saxarebasa Sina
amas enasa lazare hqÂan da axalman nino
moaqcia da elene dedufalm-n ese arian orni
dani v-a m-rm da marTaÁ da megobrobaÁ amisTÂs
Tq-a v-d y-li saidumloÁ amas enasa Sina da
marxul ars da oTxisa dRisa mkudari amis
TÂs Tq-a d-T w-w-tylmn r- weli aTasi v-a erTi
dRÀ da saxarebasa Sina qarTulsa Tavsa
x- maTessa werili zis r-l asoÁ ars da ityÂs
oTx aTassa maragsa da ese ars oTxi dRÀ da
oTxisa dRisa mkudari amisTÂs mis Tana da
fluli sikudiliTa naTlisRebiTa misisaÁTa
da ese enaÁ Semkuli da kx-li saxeliTa o-ÁTa
mdabali da dawunebuli moelis dResa mas
meored moslvasa o-isasa da saswaulad
ese aqus oTxmeoc da aToTxmeti weli um
etes sxuaTa enaTa q-es moslviTg-n v-e dResa
momde da ese y-li r-li weril ars mowamed wamo
giTxras ese wili anbanisaÁ
* l-c y-vT. *
winamdebare xelnawerebi batonma ramaz patariZem gamoaqveyna Jurnal mnaTobSi saintereso analiziT. bolos daskvnas akeTebs rom ,,xelnawerebis Sejerebam cxadyo, rom Txzulebis ori erTnairi piri ar arsebobs. cxadia zosime Txzulebas erTi romelime dednidan ki ar iwers, aramed Txzulebis sxvadasxva dednebiT sargeblobs, arc zepir wers. miT umetes Txzulebis avtorobas zosimes ver davwamebT. piriqiT Txzulebis Sinaarsi misTvis savsebiT gasagebi ar aris, raki Txzuleba sxvadasxva Sinaarseul monakveTebad aris dayofili.
SesaZlebelia Tu ara Txzulebis xelnaweriseul romelime stroful dayofas upiratesoba mieniWos? me vfiqrob, Sinaarseulad yvelaze ufro gonivrulia Txzuleba eqvs stroful monakveTad daiyos ise, rogorc sinur _ 38 xelnawerSi dasturdeba,, .
,,qebaÁ,,-s TxzulebiT dainteresebulT vurCev safuZvlianad garkvevis mizniT gaecnos baton guram narsiZis Jurnal mnaTobSi #9 1985 w. moTavsebul publikacias.
piradad me mimaCnia, rom qarTul enaSi Cadebuli saidumlos ZiriTadi RerZia teqstSi miniSnebuli ,,da saswaulad ese aqus oTxmeoc da aToTxmeti weli,, xolo amoxsnis gasaRebad mesaxeba ,, da ese yoveli romeli weril ars mowamed warmogiTxar ese wili anbanisai,, .
,,qebaÁ,,_s Txzulebis a. baqraZiseuli interpretacia
1. da damarxul ars enai qarTuli
dRedmde meored moslvisa misisa sawameblad,
raÁTa yovelsa enasa
RmerTman amxilos amiT eniTa.
2. da ese enai
mZinare ars dResamomde.
da saxarebasa Sina amas enasa
lazare hrqvian.
3. da axalman nino moaqcia
da helene dedofalman,
ese arian orni dani
viTarca mariam da marTai
4. da megobrobai
amisTvis Tqva (maxarebelman)
viTarmed yoveli saidumloi
amas enasa Sina damarxul ars
5. da oTxisa dRisa mkvdari
amisTvis Tqva winaswarmetyvelman,
rameTu ,,weli aTasi, viTarca erTi dRei,,
6. da saxarebasa Sina qarTulsa Tavsa, xolo maTeissa
werili zis, romel asoi ars,
da ityvis yovlad
oTx aTassa maragsa:
7. da ese ars oTxi dRei,
da oTxisa dRisa mkvdari,
amisTvis misTanve dafluli
sikvdilisa naTlisRebisa mamisaiTa
8. da ese enai Semkuli da kurTxeuli
saxeliTa uflisaiTa,
mdabali da dawunebuli
moelis dResa mas meored mosvlasa uflisasa,
9. da saswauli ese aqvs
(as-oTxi) weli
umetes sxvaTa enaTa
qristes mosvliTgan vidre dResamomde,
10. da ese yoveli, romeli weril ars,
mowamed warmogiTxar:
(as oTxi) ese weli
da wili anbanisai.
aq batonma akakim, ingoroyvas savaraudod naTqvami ,,asoTxi SesaZlebelia welTaRricxvas ukavSirdebodes,, Secvala dedani xelnaweri teqstSi arsebuli ,,oTxmeoc da aToTxmeti,, _ asoTxiT.
( a n b a n i )
Комментариев нет:
Отправить комментарий